"być":
l.poj. l.mn.
ja jestem my jesteśmy
ty jesteś wy jesteście
on, ona, ono jest oni są
l.poj. l.mn.
ja jestem my jesteśmy
ty jesteś wy jesteście
on, ona, ono jest oni są
Zauważmy, że o ile w naszym języku jest to czasownik dość regularny, to 3 osoba liczby mnogiej skrywa tajemnicę. Dlaczego przy temacie jest- w 3 pluralis mamy „są”? I dlaczego temat tego słowa, to „jest-’’? Kto to wie? Może ktoś wie, jednakże jest to na pewno wielce mądry profesor Filologii Polskiej, a ja jestem zwykłym chopokiem z anglistyki. Przejdźmy zatem do mojego „konika”:
„to be”
singular plural
I am we are
you are you are
he, she, it is they are
„sein”
singular plural ich bin wir sein
du bist ihr seid
er, sie, es ist sie, Sie sein
Nawet deutschlandzka mowa nie oparła się pokusie zdeformowania odmiany „bycia”. Chociaż tutaj nieregularność jest obecna głównie w liczbie pojedynczej. Jako że nie przepadam za tym językiem, powróćmy zatem do domu – do rodziny języków słowiańskich. I tutaj wita nas z otwartymi rękami ukraińska mowa i „бути” (w transliteracji: buty; odmianę także od razu stransliteruję)
„buty”
odnyna mnożynaja je my je
ty je wy je
win, wono, wona je wony je
I co się okazuje? Przedstawiony model w wyrafinowany sposób gwałci odmianę czasownika w języku ukraińskim. Według zasad języka powinno być: buju, bujesz, buje, bujemo, bujete, bujat. A co jest? Je. Takie malutkie, a takie ważne. Po raz kolejny okazuje się, że „być” można w prosty sposób, aczkolwiek z punktu widzenia reguł językowych, bardzo skomplikowany. Powitajmy teraz grupę języków romańskich z moją ukochaną łaciną na czele. Język wegetujący, aczkolwiek piękny i, biorąc pod uwagę temat, także bardzo ciekawy.
„sum,esse,fui”
singularis pluralisego sum nos sumus
tu es vos estis
is, ea, id est ei, eae, ea sunt
Tutaj nieregularność jest chyba najciekawsza. Otóż końcówki osobowe są w jak najlepszym porządku. Ciekawe jest to, iż ten czasownik ma 2 tematy: su- i es-. Jednakże dlaczego 2? Nie mam pojęcia. Zapewne ma to związek z łaciną archaiczną tudzież może nawet greką (Rzymianie przejęli wiele od Etrusków, którzy przejęli wiele od Greków), ale nie wiem jak, kto, co, gdzie. Kolejnym razem nie mogę zaspokoić Waszej (i mojej) ciekawości, pozostając jedynie przy wprowadzeniu. Następnym językiem z tej jakże wspaniałej rodziny jest włoski:
„essere” (brzmi znajomo?)
singolare plurale
io sono noi siamo
tu sei voi siete
lui, lei e loro sono
„etre”
je suis nous sommestu es Vous etes
il/elle est ils/elles sont
Można zaobserwować zjawisko podobne do tego w łacinie: 2 tematy. Oprócz tego jest on całkiem podobny w odmianie do włoskiego, jednakże to nie powinno dziwić gdyż oba języki są sobie bliskie; należą przecież do jednej rodziny, co z kolei jest spowodowane wielowiekowymi oddziaływaniami między nimi. Są one używane przez sąsiadujące narody, które na przestrzeni dziejów często ze sobą walczyły, zawierały sojusze, czy też wymieniały idee (Włochy dały światu renesans, Francja – rewolucję), co znalazło swoje odzwierciedlenie w ich mowach.
Celem tego artykułu nie było specjalistyczne opisanie zagadnienia zachowań czasownika „być” w różnych językach świata. Jest to praca zwykłego studenta, który interesuje się językoznawstwem, dlatego też jest ona pisana prostym językiem i niezbyt obszernie. Mam jednak nadzieję, że nie będzie ona potraktowana jak zupełny chłam, ale jako mała ciekawostka lingwistyczna.
(English version soon)